Ryzyko rynkowe to ryzyko straty lub niekorzystnej zmiany sytuacji finansowej wynikające bezpośrednio lub pośrednio z wahań poziomu i wahań zmienności rynkowych cen aktywów, spreadu kredytowego, wartości zobowiązań i instrumentów finansowych.
Ryzyko rynkowe w Grupie PZU obejmuje:
Ryzyko koncentracji aktywów oraz ryzyko spreadu kredytowego jest traktowane jako integralna część ryzyka rynkowego przy pomiarze ryzyka na potrzeby profilu ryzyka, tolerancji na ryzyko i raportowaniu wskaźników ryzyka rynkowego. Jednak proces zarządzania tymi ryzykami ma odmienną specyfikę niż proces zarządzania pozostałymi podkategoriami ryzyka rynkowego i został opisany w punkcie 7.5.1.1 wraz z procesem zarządzania ryzykiem niewypłacalności kontrahenta.
Ryzyko rynkowe w Grupie PZU pochodzi z trzech głównych źródeł:
Działalność inwestycyjną w spółkach Grupy PZU reguluje szereg dokumentów zatwierdzonych przez rady nadzorcze, zarządy i dedykowane komitety.
Jednostki ds. ryzyka współuczestniczą w identyfikacji ryzyk, dokonują ich pomiaru oraz monitorują i raportują o tych ryzykach. Ryzyko rynkowe mierzy się przy wykorzystaniu modelu kalkulacji kapitału ekonomicznego ryzyka rynkowego w oparciu o metodę wartości zagrożonej (VaR, ang. Value at Risk) lub formuły standardowej zgodnie z zasadami zdefiniowanymi przez dyrektywę Wypłacalność II. W celu efektywnego zarządzania ryzykiem rynkowym ustala się limity w postaci kwoty kapitału alokowanego na dane ryzyko rynkowe, jak również limity na poszczególne czynniki ryzyka rynkowego.
W Pekao funkcjonuje system zarządzania ryzykiem rynkowym, stanowiący strukturalno-organizacyjne i metodologiczne ramy, mające na celu utrzymanie struktury bilansu i pozycji pozabilansowych w zgodzie z zakładanymi celami strategicznymi. Proces zarządzania ryzykiem rynkowym oraz procedury go regulujące uwzględniają podział na księgę handlową i bankową.
Zarządzając ryzykiem rynkowym księgi handlowej Pekao dąży do optymalizowania wyników finansowych oraz zapewnienia maksymalnie wysokiej jakości obsługi klientów banku w zakresie dostępu do rynku (market making) pozostając w ramach limitów zatwierdzonych przez zarząd i radę nadzorczą.
Zarządzając ryzykiem stopy procentowej księgi bankowej Pekao kieruje się celem zabezpieczenia wartości ekonomicznej kapitału oraz realizacji założonego wyniku odsetkowego w ramach przyjętych limitów.
W Alior Banku ekspozycja na ryzyko rynkowe i płynności jest ograniczana przez system limitów, okresowo aktualizowanych, wprowadzanych uchwałą rady nadzorczej lub zarządu, obejmujących wszystkie miary ryzyka. W Alior Banku funkcjonują trzy rodzaje limitów, różniące się zakresem oraz sposobem funkcjonowania – limity podstawowe, uzupełniające, limity stress-test. Zarządzanie ryzykiem rynkowym skupia się na ograniczaniu potencjalnych niekorzystnych zmian wartości ekonomicznej kapitału oraz optymalizowaniu wyniku finansowego.
Wartość bilansowa | Nota | 31 grudnia 2019 | 31 grudnia 2018 | ||||||
Aktywa na ryzyko Grupy | Aktywa na ryzyko klienta | Razem | Aktywa na ryzyko Grupy | Aktywa na ryzyko klienta | Razem | ||||
w tym aktywa banków | w tym aktywa banków | ||||||||
Aktywa finansowe i środki pieniężne narażone na ryzyko stopy procentowej | 309 124 | 267 846 | 1 167 | 310 291 | 295 402 | 252 859 | 1 303 | 296 705 | |
Dłużne papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu | 35 | 62 965 | 32 858 | 1 101 | 64 066 | 52 534 | 24 169 | 1 134 | 53 668 |
Dłużne papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu | 35 | 31 144 | 29 494 | 15 | 31 159 | 31 298 | 28 333 | 77 | 31 375 |
Należności od klientów z tytułu kredytów | 33 | 194 868 | 194 868 | - | 194 868 | 182 054 | 182 054 | - | 182 054 |
Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych | 35 | 1 405 | 599 | 49 | 1 454 | 2 679 | 976 | 90 | 2 769 |
Pożyczki | 35 | 4 490 | - | - | 4 490 | 4 535 | - | - | 4 535 |
Środki pieniężne | 0 | 7 786 | 6 759 | 2 | 7 788 | 17 053 | 15 288 | 2 | 17 055 |
Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży | 35 | 4 064 | 897 | - | 4 064 | 3 278 | 158 | - | 3 278 |
Instrumenty pochodne | 34 | 2 402 | 2 371 | - | 2 402 | 1 971 | 1 881 | - | 1 971 |
Aktywa finansowe narażone na inne ryzyko cenowe | 2 163 | 1 079 | 4725 | 6 888 | 2 347 | 816 | 4 209 | 6 556 | |
Instrumenty kapitałowe | 35 | 1 501 | 486 | 4682 | 6 183 | 1 859 | 356 | 4 181 | 6 040 |
Instrumenty pochodne | 34 | 662 | 593 | 43 | 705 | 488 | 460 | 28 | 516 |
Razem | 311 287 | 268 925 | 5 892 | 317 179 | 297 749 | 253 675 | 5 512 | 303 261 |
W tabeli poniżej zaprezentowano aktywa finansowe banków oraz na ryzyko klienta wg miejsca ujęcia w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym:
Aktywa finansowe banków oraz aktywa finansowe na ryzyko klienta | Nota | 31 grudnia 2019 | 31 grudnia 2018 | ||
Pekao i Alior Bank | Aktywa finansowe na ryzyko klienta | Pekao i Alior Bank | Aktywa finansowe na ryzyko klienta | ||
Należności od klientów z tytułu kredytów | 33 | 194 868 | - | 182 054 | - |
Pochodne instrumenty finansowe | 2 964 | 43 | 2 341 | 28 | |
Inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe | 64 334 | 5 847 | 53 992 | 5 482 | |
Wyceniane w zamortyzowanym koszcie | 21 130 | 49 | 18 569 | 90 | |
Dłużne papiery wartościowe | 19 634 | - | 17 435 | - | |
Rządowe | 13 944 | - | 11 395 | - | |
Krajowe | 13 944 | - | 11 395 | - | |
Oprocentowanie stałe | 11 094 | - | 8 491 | - | |
Oprocentowanie zmienne | 2 850 | - | 2 904 | - | |
Pozostałe | 5 690 | - | 6 040 | - | |
Oprocentowanie stałe | 797 | - | 1 231 | - | |
Oprocentowanie zmienne | 4 893 | - | 4 809 | - | |
Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży | 897 | - | 158 | - | |
Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych | 599 | 49 | 976 | 90 | |
Wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody | 41 605 | - | 34 546 | - | |
Instrumenty kapitałowe | 276 | - | 256 | - | |
Notowane na rynku regulowanym | 30 | - | 44 | - | |
Nienotowane na rynku regulowanym | 246 | - | 212 | - | |
Dłużne papiery wartościowe | 41 329 | - | 34 290 | - | |
Rządowe | 26 960 | - | 22 509 | - | |
Krajowe | 26 960 | - | 21 556 | - | |
Oprocentowanie stałe | 14 525 | - | 8 955 | - | |
Oprocentowanie zmienne | 12 435 | - | 12 601 | - | |
Zagraniczne | - | - | 953 | - | |
Oprocentowanie stałe | - | - | 953 | - | |
Pozostałe | 14 369 | - | 11 781 | - | |
Oprocentowanie stałe | 6 186 | - | 4 233 | - | |
Oprocentowanie zmienne | 8 183 | - | 7 548 | - | |
Wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | 1 599 | 5 798 | 877 | 5 392 | |
Instrumenty kapitałowe | 181 | 378 | 95 | 358 | |
Notowane na rynku regulowanym | 128 | 378 | 68 | 358 | |
Nienotowane na rynku regulowanym | 53 | - | 27 | - | |
Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne | 29 | 4 304 | 5 | 3 823 | |
Notowane na rynku regulowanym | 23 | 81 | 5 | 61 | |
Nienotowane na rynku regulowanym | 6 | 4 223 | - | 3 762 | |
Dłużne papiery wartościowe | 1 389 | 1 116 | 777 | 1 211 | |
Rządowe | 1 226 | 1 101 | 643 | 1 211 | |
Krajowe | 1 226 | 1 096 | 643 | 1 207 | |
Oprocentowanie stałe | 247 | 1 096 | 299 | 1 130 | |
Oprocentowanie zmienne | 979 | - | 344 | 77 | |
Zagraniczne | - | 5 | - | 4 | |
Oprocentowanie stałe | - | 5 | - | 4 | |
Pozostałe | 163 | 15 | 134 | - | |
Oprocentowanie stałe | 9 | - | 7 | - | |
Oprocentowanie zmienne | 154 | 15 | 127 | - | |
Środki pieniężne | 6 759 | 2 | 15 288 | 2 | |
Aktywa finansowe banków oraz aktywa finansowe na ryzyko klienta, razem | 268 925 | 5 892 | 253 675 | 5 512 |
W ramach swojej działalności lokacyjnej Grupa PZU wykorzystuje pochodne instrumenty finansowe jako narzędzia zmniejszania ryzyka (z użyciem rachunkowości zabezpieczeń lub bez niej) oraz ułatwiające efektywne zarządzanie portfelem inwestycyjnym.
Zaangażowanie Grupy PZU w instrumenty pochodne zaprezentowano w punkcie 34.
Wartość bilansowa dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez rządy inne niż RP | 31 grudnia 2019 | 31 grudnia 2018 |
Litwa | 756 | 638 |
Łotwa | 149 | 90 |
Rumunia | 134 | 157 |
Chorwacja | 132 | 152 |
Ukraina | 130 | 90 |
Indonezja | 86 | 71 |
Kolumbia | 83 | 42 |
Brazylia | 80 | 57 |
Bułgaria | 74 | 75 |
Panama | 74 | 36 |
Rosja | 70 | 69 |
Filipiny | 59 | 42 |
Węgry | 57 | 117 |
Dominikana | 56 | 42 |
Oman | 54 | 41 |
Republika Południowej Afryki | 52 | 35 |
Urugwaj | 50 | 42 |
Pozostałe | 3471 | 2 2972 |
Razem | 2 443 | 4 093 |
1 W pozycji Pozostałe wykazano kraje, wobec których zaangażowanie bilansowe nie przekracza równowartości 50 mln zł: Arabia Saudyjska, Australia, Azerbejdżan, Bahrajn, Belgia, Białoruś, Chile, Dania, Egipt, Francja, Ghana, Gwatemala, Hiszpania, Holandia, Honduras, Irlandia, Jamajka, Jordania, Katar, Kazachstan, Kenia, Kostaryka, Maroko, Meksyk, Mongolia, Namibia, Niemcy, Nigeria, Paragwaj, Peru, Senegal, Słowenia, Sri Lanka, Stany Zjednoczone, Szwecja, Trynidad i Tobago, Turcja, Uzbekistan, Wielka Brytania, Wietnam, Włochy, Wybrzeże Kości Słoniowej.
2 W pozycji Pozostałe wykazano: Albania, Argentyna, Armenia, Australia, Azerbejdżan, Belgia, Białoruś, Boliwia, Chile, Dania, Egipt, Etiopia, Francja, Ghana, Grecja, Gwatemala, Hiszpania, Holandia, Honduras, Indie, Irlandia, Jamajka, Jordania, Kamerun, Kazachstan, Kenia, Kostaryka, Maroko, Meksyk, Mongolia, Namibia, Niemcy, Nigeria, Paragwaj, Peru, Portugalia, Senegal, Serbia, Słowenia, Sri Lanka, Stany Zjednoczone, Szwecja, Trynidad i Tobago, Turcja, Wielka Brytania, Wietnam, Włochy, Wybrzeże Kości Słoniowej.
Wartość bilansowa dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez korporacje oraz jednostki samorządu terytorialnego | 31 grudnia 2019 | 31 grudnia 2018 |
Samorządy krajowe | 6 199 | 5 710 |
Narodowy Bank Polski | 4 815 | 2 999 |
Banki zagraniczne | 4 717 | 3 495 |
Spółki Indeksu WIG - Energia | 2 375 | 1 183 |
Przetwórstwo przemysłowe | 1 163 | 978 |
Usługi finansowe i ubezpieczeniowe | 761 | 725 |
Spółki sektora energetyczno-paliwowego (w tym spółki indeksu WIG - Paliwa) | 651 | 1 173 |
Transport i gospodarka magazynowa | 615 | 1 232 |
Spółki Indeksu WIG - Banki | 558 | 452 |
Budownictwo i obsługa rynku nieruchomości | 479 | 158 |
Usługi komunalne | 410 | 759 |
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna | 410 | 136 |
Górnictwo i wydobywanie (w tym: spółki indeksu WIG - Górnictwo) | 353 | 130 |
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (w tym spółki indeksu WIG - hotele i restauracje) | 315 | 188 |
Informacja i telekomunikacja (w tym spółki indeksu WIG - Telekomunikacja) | 201 | 4 |
Pozostałe | 147 | 67 |
Razem | 24 169 | 19 389 |
Ryzyko operacyjne to możliwość poniesienia straty wynikającej z niewłaściwych lub błędnych procesów wewnętrznych, działań ludzi, funkcjonowania systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych.
Celem zarządzania ryzykiem operacyjnym jest optymalizacja jego poziomu i efektywności operacyjnej w działalności Grupy PZU, prowadząca do ograniczenia strat i kosztów spowodowanych materializacją tego ryzyka oraz zapewnienie adekwatnych i efektywnych mechanizmów kontrolnych. Informacje na temat poziomu ryzyka operacyjnego są okresowo przedkładane właściwym organom wewnętrznym.
Identyfikacja ryzyka operacyjnego odbywa się w szczególności poprzez:
Ocena i pomiar ryzyka operacyjnego odbywa się poprzez:
Monitorowanie i kontrolowanie ryzyka operacyjnego realizowane jest głównie poprzez ustanowiony system wskaźników ryzyka operacyjnego oraz limitów umożliwiających ocenę zmian poziomu ryzyka operacyjnego w czasie oraz czynników mających wpływ na jego poziom w działalności.
Raportowanie polega na komunikacji o poziomie ryzyka operacyjnego, efektach monitorowania i kontrolowania różnym poziomom decyzyjnym. Częstotliwość poszczególnych raportów oraz zakres informacji są dostosowane do potrzeb informacyjnych na poszczególnych poziomach decyzyjnych.
Działania zarządcze w ramach reakcji na zidentyfikowane i ocenione ryzyko operacyjne polegają w szczególności na:
Ryzyko braku zgodności (ang. compliance) to ryzyko poniesienia sankcji prawnych, powstania strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek niezastosowania się przez spółki Grupy PZU, ich pracowników lub podmioty działające w ich imieniu do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych standardów postępowania, w tym norm etycznych.
Na podstawie regulacji wewnętrznych wprowadzono podział kompetencji w ramach systemowego i bieżącego zarządzania ryzykiem braku zgodności.
Zarządzanie systemowe polega w szczególności na formułowaniu rozwiązań dotyczących realizacji zasad zarządzania ryzykiem braku zgodności, monitorowaniu procesu zarządzania tym ryzykiem oraz promowaniu i monitorowaniu przestrzegania regulacji wewnętrznych oraz przyjętych standardów postępowania w zakresie zgodności.
Bieżące zarządzanie ryzykiem braku zgodności to identyfikacja, ocena i pomiar oraz dostosowanie do wymogów regulacyjnych.
Ryzyko modeli to ryzyko poniesienia straty finansowej, błędnego oszacowania danych raportowanych do organu nadzoru, podjęcia błędnych decyzji lub utraty reputacji z powodu błędów w opracowaniu, wdrożeniu lub stosowaniu modeli. Biorąc pod uwagę rosnące znaczenie zakresu wykorzystania modeli oraz zakwalifikowanie ryzyka modeli jako ryzyka istotnego dla Grupy PZU, w 2019 roku kontynuowany był formalny proces identyfikacji i oceny tego ryzyka. Proces, rozwijany obecnie w PZU i PZU Życie, ma na celu zapewnienie wysokiej jakości stosowanych praktyk dotyczących zarządzania tym ryzykiem. W ramach procesu w 2019 roku wykonywano monitoringi oraz niezależne walidacje modeli .
W podmiotach sektora bankowego, z uwagi na wysoką istotność ryzyka modeli, zarządzanie tym rodzajem ryzyka zostało wdrożone w ubiegłych latach w ramach dostosowania do wymogów rekomendacji W wydanej przez KNF. Oba banki określiły standardy procesu zarządzania ryzykiem modeli, w tym zasady budowy modeli oraz oceny jakości ich działania, przy zapewnieniu właściwych rozwiązań w ramach ładu korporacyjnego.